123

Attention! The website uses cookies to offer you better browsing experience. Find out more on Privacy Policy. Now your browser has blocked cookies. This information will be displayed until you enable cookies in your browser.
I understand and accept cook­ies!
*
:
/
o
[
]
Z
U

O dzie­le­niu wy­ra­zów na sy­laby słów kil­ka

Ode-jście czy odej-ście? Pode-jrzliwy czy podej-rzliwy? Do-jrzewać czy doj-rzewać? Dzie­le­nie tekstu na sy­la­by nie za­wsze jest spra­wą oczy­wi­stą. Choć na pierw­szy rzut oka wy­da­je się, że w po­da­nych pa­rach pierw­sze po­zy­cje są błę­dne, spra­wa jest du­żo bar­dziej skom­pli­ko­wa­na.

Sięg­nij­my do teo­rii – https://sjp.pwn.pl. W pun­kcie 54.1 mo­że­my prze­czy­tać, że w ję­zy­ku pol­skim obo­wią­zu­ją dwa kry­te­ria dzie­le­nia wy­ra­zów, tj.:
  1. Kry­te­rium fo­ne­tycz­ne ba­zu­ją­ce na po­dzia­le na sy­la­by.
  2. Kry­te­rium mor­fo­lo­gicz­ne, po­le­ga­ją­ce na za­sa­dzie dzie­le­nia wy­ra­zów w miej­scu po­łą­cze­nia przed­rost­ka i rdze­nia lub w miej­scu złą­cze­nia wy­ra­zów w wy­ra­zach łą­czo­nych.

W pun­kcie 54.4 z ko­lei mo­że­my prze­czy­tać, że kry­te­rium mor­fo­lo­gicz­ne jest nad­rzę­dnym wzglę­dem fo­ne­tycz­ne­go. Ty­le teo­ria.

Wróć­my wo­bec te­go do na­szych przy­kła­dów. Weź­my na po­czą­tek wy­raz iść. Jak wie­my w ję­zy­ku pol­skim ma­my je­de­na­ście wzor­ców od­mian cza­so­wni­ków i dwu­na­stą gru­pę – cza­so­wni­ki nie­re­gu­lar­ne. Tak się skła­da, że więk­szość po­pu­lar­nych cza­so­wni­ków – to właś­nie cza­so­wni­ki nie­re­gu­lar­ne (np.: być, mieć i właś­nie iść).

Ta nie­re­gu­lar­ność od­mia­ny po­le­ga m.in. na tym, że rdzeń wy­ra­zu zmie­nia się w róż­nych cza­sach. Np. w cza­sie przy­szłym po­wie­my wy­jdę, a w cza­sie prze­szłym wy­szed­łem.

Co jest przed­rost­kiem, a co rdze­niem w wy­ra­zie wy­szed­łem? Chy­ba nikt nie bę­dzie miał wąt­pli­wo­ści, że przed­rost­kiem jest wy, a rdze­niem szed­łem. Czy­li w cza­sie prze­szłym bę­dzie­my dzie­lić ten wy­raz tak:
  • wy-szed­łem
  • wy-szedł
  • wy-szła
  • wy-szliśmy
  • wy-szłyśmy
I ana­lo­gicz­nie:
  • do-szed­łem
  • do-szedł
  • do-szła
  • do-szliśmy, itd.

Do tej po­ry chy­ba wszys­cy czy­tel­ni­cy się zgo­dzą, że te po­dzia­ły są pra­wid­ło­we. Po­staw­my wo­bec te­go ko­lej­ne py­ta­nie – ja­ki jest bez­o­ko­licz­nik od wy­ra­zu wy­szedł? Bez­o­ko­licz­ni­kiem jest wyjść. Czy ten wy­raz mo­że­my po­dzie­lić na sy­la­by? Oczy­wi­ście nie – bo jest je­dno­sy­la­bo­wy (za­wie­ra je­dną samo­głos­kę). Ale – od bez­o­ko­licz­ni­ka wyjść – two­rzy­my tzw. rze­czo­wnik od­sło­wny wy­jście – i ten już mo­że być dzie­lo­ny.

Py­ta­nie jak? No cóż – tu nie­któ­rzy czy­tel­ni­cy mo­gą się zdzi­wić. Przed­rost­kiem na­dal jest wy (dla­cze­go mia­ło­by być ina­czej, sko­ro wy­jście po­cho­dzi od wyjść). Czy­li pra­wid­ło­we po­dzia­ły, to:
  • wy-jście
  • wy-jścia
  • itd.

Wiem, wiem – do­sta­łem cał­kiem spo­ro li­stów z uwa­ga­mi, że te po­dzia­ły są złe, że nikt tak nie dzie­li, że każ­dy ko­rek­tor to po­pra­wi na wyj-ście, itd. No cóż – za­cy­tu­ję wo­bec te­go frag­ment pun­ktu 54.4 z przy­to­czo­ne­go wy­żej od­noś­ni­ka:

UWAGA: Je­śli prze­jrzy­stość po­dzia­łu na przed­ro­stek i rdzeń w dzi­siej­szej świa­do­mo­ści ję­zy­ko­wej jest już za­tar­ta, moż­na gru­pę spół­gło­sek po­dzie­lić w za­sa­dzie do­wol­nie (por. 54.3.), np. o-dźwier­ny lub odź-wier­ny, o-bfi­ty lub ob-fi­ty, o-błok lub ob-łok, o-twór lub ot-wór.
Do­pu­ścić więc też mo­że­my dziś po­dział: obej-mo­wać, obej-rzeć, doj-rza­ły, uj-ście obok po­dzia­łu opar­te­go na za­sa­dzie mor­fo­lo­gicz­nej: obe-jmo­wać, obe-jrzeć, do-jrza­ły, u-jście.

Pod­su­mo­wu­jąc: po­dział wy-jście jest po­dzia­łem pra­wid­ło­wym opar­tym na kry­te­rium mor­fo­lo­gicz­nym (tak jak u-jście, ze-jście, ode-jście, po­de-jście, itd.). Po­dział wyj-ście jest po­dzia­łem do­pu­szczo­nym ze wzglę­du na za­cie­ra­ją­cą się świa­do­mość ję­zy­ko­wą.

Gdy­by­ście by­li kon­struk­to­ra­mi no­wej rze­czy i mie­li­by­ście do wy­bo­ru dwie dro­gi: wy­brać roz­wią­za­nie do­pu­szczal­ne, czy wy­brać roz­wią­za­nie pra­wid­ło­we – co by­ście wy­bra­li?

Tak też wy­bra­łem i ja :-). Wy­bra­łem roz­wią­za­nie pra­wid­ło­we i Kom­bi (Kombi­Kor) w stan­dar­do­wej kon­fi­gu­ra­cji dzie­li wy­ra­zy z uwzglę­dnie­niem nad­rzę­dno­ści kry­te­rium mor­fo­lo­gicz­ne­go.

Je­dnak że­by nie po­zo­sta­wać głu­chym na wnios­ki ra­cjo­na­li­za­tor­skie i po­zwo­lić na błę­dne dzie­le­nie – jest fur­tka :-).

Tak, je­śli ktoś ko­nie­cznie chce, to mo­że zre­zyg­no­wać z kry­te­rium mor­fo­lo­gicz­ne­go jak to opi­sa­no w no­cie tech­nicz­nej nr 14.

KombiKor
Okno Opcji dzielenia w KombiKorze.

Jak KombiKor dzieli wyrazy na sylaby

Ana­li­za­tor tek­stu wy­dzie­la ko­lej­ny wy­raz z tek­stu. Na­stęp­nie pro­gram spraw­dza, czy wy­raz ten za­wie­ra przy­naj­mniej ta­ką li­czbę li­ter jak za­dek­la­ro­wa­no w po­lu Mi­ni­mal­na li­czba li­ter wy­ra­zu dzie­lo­ne­go w ok­nie op­cji dzie­le­nia.

Da­lej spraw­dza­na jest op­cja Dziel wy­ra­zy pi­sa­ne ka­pi­ta­li­ka­mi (do­stęp­na w tym sa­mym ok­nie). Je­śli jest ona wy­łą­czo­na (co ozna­cza, że nie na­le­ży dzie­lić ta­kich wy­ra­zów) – pro­gram spraw­dza, czy wy­raz nie skła­da się z sa­mych wiel­kich li­ter. Je­śli tak jest to pro­gram prze­cho­dzi do na­stęp­ne­go wy­ra­zu. Op­cję tę sto­su­je­my np. wte­dy, gdy w tek­ście uży­wa­my ty­tu­łów pi­sa­nych ka­pi­ta­li­ka­mi i nie chce­my, aby ty­tu­ły te by­ły dzie­lo­ne.

Ko­lej­ną spraw­dza­ną op­cją jest Nie dziel ostat­nie­go wy­ra­zu w aka­pi­cie. Je­śli jest ona ak­ty­wna, a po ana­li­zo­wa­nym wy­ra­zie nie ma już in­nych wy­ra­zów przed na­stęp­nym aka­pi­tem, to pro­gram nie dzie­li te­go wy­ra­zu.

Na­stęp­nie pro­gram spraw­dza, czy wy­raz znaj­du­je się w ba­zie słów, a je­że­li tak, to czy sło­wnik, w któ­rym wy­raz zo­stał zna­le­zio­ny ma włą­czo­ną op­cje Użyj do dzie­le­nia. Je­śli tak jest – pro­gram bu­du­je tab­li­cę po­dzia­łów dla wy­ra­zu.

Przy bu­do­wa­niu tej tab­li­cy naj­pierw uwzglę­dnia­ne są po­dzia­ły wska­za­ne przez użyt­ko­wni­ka (je­śli użyt­ko­wnik za­ka­zał dzie­le­nia wy­ra­zu, to pro­gram w tym miej­scu prze­cho­dzi do na­stęp­ne­go wy­ra­zu). W dru­giej ko­lej­no­ści (je­śli nie by­ło po­dzia­łów użyt­ko­wni­ka) pro­gram po­rów­nu­je po­czą­tek wy­ra­zu z li­stą przed­rost­ków do dzie­le­nia (li­stę tę moż­na edy­to­wać w ok­nie kon­fi­gu­ro­wa­nia mo­du­łu sło­wni­ko­we­go. Jeś­li po­czą­tek wy­ra­zu zo­sta­nie do­pa­so­wa­ny do je­dne­go z przed­rost­ków, pro­gram to za­pa­mię­tu­je i prze­cho­dzi do trze­cie­go eta­pu dzie­le­nia, czy­li do szu­ka­nia sy­lab.

Tu­taj pro­gram po­szu­ku­je samo­gło­sek (po­czy­na­jąc od na­stęp­nej li­te­ry po ewen­tual­nym po­dzia­le po przed­rost­ku) i wsta­wia po­dział mię­dzy dwie są­sie­dnie samo­głos­ki lub je­śli są prze­dzie­lo­ne je­dną spół­głos­ką – to po pier­wszej samo­głos­ce, lub je­śli wię­cej niż je­dną spół­głos­ką – to po pier­wszej spół­głos­ce (chyba, że roz­dzie­la­na pa­ra spół­gło­sek na­le­ży do zbio­ru nie roz­dzie­la­nych dwu­zna­ków, np. sz, cz, rz, itd. Li­stę tę mo­że­my zmie­niać w ok­nie kon­fi­gu­ro­wa­nia mo­du­łu sło­wni­ko­we­go). Etap al­go­ryt­micz­ne­go dzie­le­nia wy­ra­zów zna­le­zio­nych w sło­wni­ku jest po­mi­ja­ny, je­śli sło­wnik ma wy­łą­czo­ną op­cję Dziel al­go­ryt­micz­nie.

Jak już wspo­mnia­łem jest to na ra­zie tab­li­ca po­dzia­łów dla wy­ra­zu. Te­raz da­ne z tab­li­cy po­rów­ny­wa­ne są z op­cja­mi Mi­ni­mal­na li­czba li­ter przed pier­wszym po­dzia­łem oraz Mi­ni­mal­na li­czba li­ter po ostat­nim po­dzia­le. Obie war­to­ści mo­że­my zmie­niać w ok­nie op­cji dzie­le­nia. W tekst wsta­wia­ne są tyl­ko te war­to­ści z utwo­rzo­nej wcześ­niej tab­li­cy, któ­re speł­nia­ją wy­mie­nio­ne wcześ­niej wa­run­ki.

Je­śli wy­raz nie zo­stał zna­le­zio­ny w sło­wni­ku – spraw­dza­ny jest stan op­cji Dziel tyl­ko wy­ra­zy zna­le­zio­ne w sło­wni­ku. Je­śli op­cja jest wy­łą­czo­na, to pro­gram rea­li­zu­je wcześ­niej omó­wio­ny al­go­rytm po­czy­na­jąc od eta­pu po­szu­ki­wa­nia przed­rost­ków.

Po po­dzie­le­niu ca­łe­go tek­stu spraw­dza­ny jest stan op­cji Wstaw po­dzia­ły bez zna­ku. Po­dział bez zna­ku jest spe­cjal­nym po­dzia­łem, któ­ry sto­su­je­my np. w ta­kich cią­gach zna­ków, jak np.: C:\​Kombi\​Doku­menty\​Moje\​Test.kmd. W cią­gu tym do­zwo­lo­ne jest prze­nie­sie­nie po każ­dym zna­ku \, ale nie chce­my, aby po tym zna­ku po­ja­wił się znak prze­nie­sie­nia (to mo­gło­by spo­wo­do­wać błę­dną in­ter­pre­ta­cję adre­su). Z dru­giej stro­ny, aby umoż­li­wić prze­nie­sie­nie mog­li­byś­my po tych zna­kach wsta­wić spa­cje, ale w przy­pad­ku nie­wy­ko­rzy­sta­nia ta­kie­go prze­nie­sie­nia wy­glą­da­ło­by to brzyd­ko. Po­dzia­ły bez zna­ku roz­wią­zu­ją ten prob­lem. W miej­scu wy­stą­pie­nia ta­kie­go po­dzia­łu wy­raz mo­że być prze­nie­sio­ny, ale znak po­dzia­łu nie jest przy tym po­ka­zy­wa­ny. Przy wsta­wia­niu tych po­dzia­łów pro­gram wy­ko­rzy­stu­je li­stę Po­dzia­ły bez zna­ku po zna­kach, któ­rą edy­tu­je­my w ok­nie kon­fi­gu­ro­wa­nia mo­du­łu sło­wni­ko­we­go.

Ostat­nim eta­pem dzie­le­nia tek­stu jest zna­le­zie­nie miejsc wy­stę­po­wa­nia łą­czni­ków (np. w po­łą­cze­niach ty­pu ma­te­ma­tycz­no-fi­zycz­ny) i wsta­wie­niu zna­ku po­dzia­łu przed każ­dy łą­cznik. Za­pe­wnia to gra­ficz­nie pra­wid­ło­wą po­stać po­dzie­le­nia ta­kie­go po­łą­cze­nia, któ­ra po­le­ga na wy­stę­po­wa­niu dwóch po­zio­mych kre­se­czek (dy­wi­zów), tj. na koń­cu wier­sza dzie­lo­ne­go i na po­cząt­ku na­stęp­ne­go. Wsta­wie­nie zna­ków po­dzia­łu przed łą­czni­ki uza­leż­nio­ne jest od włą­cze­nia op­cji Wstaw po­dzia­ły przed łą­czni­ki w ok­nie op­cji dzie­le­nia.

Dzie­le­nie od­by­wa się zaw­sze od miej­sca, w któ­rym znaj­du­je się kur­sor do koń­ca tek­stu, chy­ba że w tek­ście za­zna­czo­ny jest frag­ment – wte­dy dzie­lo­ny jest tyl­ko za­zna­czo­ny frag­ment tek­stu.

Omó­wio­ny wy­żej al­go­rytm dzie­le­nia rea­li­zo­wa­ny jest przez sam mo­duł dzie­lą­cy. Na eta­pie skła­du (już w pro­gra­mie Kom­bi) spraw­dza­ne są je­szcze in­ne wa­run­ki do­pu­szcza­ją­ce (lub nie) po­dzie­le­nie wy­ra­zu, np. moż­na za­bro­nić po­dzia­łu na gra­ni­cy ra­mek bądź też za­dać mak­sy­mal­ną li­czbę ko­lej­no dzie­lo­nych wier­szy.

Omó­wio­ny wy­żej mo­duł sło­wni­ko­wy mo­że ró­wnież po­dzie­lić na sy­la­by tekst przy­go­to­wy­wa­ny na stro­nę in­ter­ne­to­wą (co za­pe­wne za­u­wa­ży­łeś czy­ta­jąc ten tekst) :-) i wca­le nie mu­sisz do te­go ku­po­wać peł­ne­go pa­kie­tu Kom­bi. Tekst po­dzie­lisz na sy­la­by w Kombi­Korze, któ­re­go mo­żesz na­być ja­ko nie­za­leż­ny pro­gram.

Zespół 3n, Koszalin, maj 2018


Comments: comment this page

Our Services

Kombi logo
Virtual Gallery logo
3N STOCK PHOTOS logo
Kombi PDF Tools logo
K3D logo
Logo 3N Games