Słowniczek pojęć DTP

Prze­strzeń ko­lo­rów (prze­strzeń barw), to ma­te­ma­tycz­ny opis ko­lo­rów, któ­re wi­dzi­my. To że w ogó­le wi­dzi­my ko­lo­ry zaw­dzię­cza­my świa­tło­czu­łym re­cep­to­rom w na­szych oczach. Te re­cep­to­ry są wraż­li­we na róż­ne dłu­go­ści fa­li (jak wie­my świat­ło, to fa­la elek­tro­mag­ne­tycz­na, a jej czę­stot­li­wość de­ter­mi­nu­je ko­lor). Zdro­wy czło­wiek po­sia­da trzy ro­dza­je re­cep­to­rów (tzw. czop­ki) wraż­li­we na trzy dłu­go­ści fal od­po­wia­da­ją­ce mniej wię­cej ko­lo­rom RGB (uszko­dze­nie któ­re­goś z ty­pów re­cep­to­rów ro­dzi wa­dę zwa­ną dal­to­niz­mem). W związ­ku z tym, aby opi­sać ma­te­ma­tycz­nie ko­lor na­le­ży okreś­lić war­to­ści na­tę­że­nia tych trzech skła­do­wych (RGB).

Przy­ję­cie ta­kiego mo­de­lu (trzy skła­do­we) po­zwa­la opi­sać ko­lor ja­ko punkt le­żą­cy w trój­wy­mia­ro­wym ukła­dzie współ­rzę­dnych. Każ­dy punkt w tym ukła­dzie ma in­ne współ­rzę­dne i ma in­ny ko­lor.

Kon­cep­cję tę moż­na roz­wi­jać po­przez two­rze­nie róż­nych ukła­du współ­rzę­dnych z róż­ny­mi pa­ra­me­tra­mi na osiach (np. w prze­strze­ni Lab, na je­dnej z osi jest in­ten­sy­wność L, a jest udzia­łem bar­wy od zie­lo­nej do czer­wo­nej, a b – nie­bies­kiej do żół­tej). Tak po­wsta­ło kil­ka róż­nych tzw. „prze­strze­ni barw”.

Dla każ­dej z prze­strze­ni barw ist­nie­ją wzo­ry ma­te­ma­tycz­ne po­zwa­la­ją­ce prze­li­czyć współ­rzę­dne z je­dne­go ukła­du współ­rzę­dnych (je­dnej prze­strze­ni) na in­ny układ (in­ną prze­strzeń). Np. dla prze­strze­ni RGB i CMY wzo­ry te są na­stę­pu­ją­ce:

1. C=1-R
2. M=1-G
3. Y=1-B

Nie­ste­ty, wzo­ry te są słu­szne tyl­ko w roz­wa­ża­niach teo­re­tycz­nych. W prak­ty­ce od­wzo­ro­wa­nie ko­lo­rów z je­dnej prze­strze­ni (np. z mo­ni­to­ra pra­cu­ją­ce­go w prze­strze­ni RGB) w in­nej prze­strze­ni (np. w dru­ku of­fse­to­wym pra­cu­ją­cym w prze­strze­ni CMYK) wy­ma­ga wpro­wa­dza­nia do tych wzo­rów ko­rekt (naj­czę­ściej do­bie­ra­nych doś­wiad­czal­nie). Ko­rek­ty te za­pi­sy­wa­ne są w tzw. pro­fi­lach ko­lo­rów.

^

Je­dna z prze­strze­ni ko­lo­rów, w któ­rej każ­dy z ko­lo­rów jest odwzo­ro­wy­wa­ny za po­mo­cą trzech pod­sta­wo­wych ko­lo­rów, tj.:

1. czer­wo­ne­go (Red),
2. zie­lo­ne­go (Green),
3. nie­bies­kie­go (Blue).

Prze­strzeń ta jest wy­ko­rzy­sty­wa­na w urzą­dze­niach wy­świet­la­ją­cych (mo­ni­to­ry, rzut­ni­ki, itp.) oraz w ska­ne­rach.

^

Plik postscriptowy, to program zapisany w języku PostScript.

^

Ra­ster to ob­raz skła­da­ją­cy się tyl­ko z dwóch to­nów (np. bia­łe­go i czar­ne­go). To­ny pośred­nie (sza­ro­ści) są sy­mu­lo­wa­ne al­bo po­przez zmien­ną wiel­kość pla­mek (ra­ster am­pli­tu­do­wy), al­bo po­przez zm­ia­nę ich za­gę­szcze­nia (ra­ster czę­stot­li­wo­ścio­wy).

Po le­wej ob­raz ory­gi­nal­ny, po pra­wej zra­stro­wa­ny ra­strem am­pli­tu­do­wym.

Patrz ra­stro­wa­nie.

^

Ra­ster am­pli­tu­do­wy (kla­sycz­ny) to siat­ka pól (naj­czę­ściej kwad­ra­to­wych). Za­czer­nie­nie każ­de­go z pól jest pro­por­cjo­nal­ne do war­to­ści to­nal­nej ob­ra­zu, na któ­ry ra­ster jest na­kła­da­ny, a od­leg­łość mię­dzy ocz­ka­mi ra­stra jest sta­ła. Patrz ra­stro­wa­nie.

^

Ra­ster czę­stot­li­wo­ścio­wy to ta­ki, w któ­rym wiel­kość plam­ki jest sta­ła, a zmie­nia się gę­stość pla­mek. Patrz ra­stro­wa­nie.

^

Tech­ni­ka ra­stro­wa­nia po­le­ga na po­dzie­le­niu ob­ra­zu na kwad­ra­to­we po­la i wy­peł­nie­niu każ­de­go z nich od­po­wie­dnim ko­lo­rem skła­do­wym, ale nie w ca­ło­ści tyl­ko w ta­kim pro­cen­cie, któ­ry od­po­wia­da żą­da­ne­mu na­sy­ce­niu ko­lo­ru. Je­śli więc ma­my na wy­dru­ku kwad­rat np. o bo­ku 1 cm wy­peł­nio­ny ko­lo­rem cyan o na­sy­ce­niu 50%, to tech­ni­ka ra­stro­wa­nia za­kła­da, że za­ma­lo­wa­nie po­ło­wy kwad­ra­tu far­bą o na­sy­ce­niu 100% da ta­ki sam efekt, jak byś­my zmie­sza­li far­bę cyan i bia­łą w pro­por­cji 1:1 i tą far­bą za­ma­lo­wa­li ca­ły kwad­rat. Siat­kę tak za­ma­lo­wa­nych kwad­ra­tów na­zy­wa­my ra­strem, a po­je­dyn­czy kwad­rat – ocz­kiem ra­stra.

Aby efekt ra­stro­wa­nia był jak naj­lep­szy, roz­miar ocz­ka po­wi­nien być jak naj­mniej­szy. Nie­ste­ty prob­le­my tech­nicz­ne ogra­ni­cza­ją je­go roz­miar. Np. przy roz­dziel­czo­ści 600 dpi ma­my tyl­ko 600 pun­któw na od­leg­ło­ści 1 ca­la. Gdy­byś­my chcie­li róż­ni­co­wać na­sy­ce­nie far­by co je­den pro­cent, to ko­mór­ka ra­stra mu­sia­ła­by mieć 10x10 pik­se­li (wte­dy na­sy­ce­nie far­by zmie­nia­ło­by się od 0% – nie za­pa­lo­ny ża­den pik­sel, do 100% – za­pa­lo­ne wszyst­kie pik­se­le), z kro­kiem co je­den pro­cent.

Tak więc na je­dnym ca­lu mie­li­byś­my 60 ko­mó­rek ra­stra (600 dpi dzie­lo­ne prze 100 lpi), co w prze­li­cze­niu na 1 cm da­je oko­ło 24 ko­mó­rek. Ta li­czba jest na­zy­wa­na li­nia­tu­rą ra­stra. Wi­dzi­my tu, że dal­sze zwięk­sza­nie li­nia­tu­ry bez wzro­stu roz­dziel­czo­ści mu­si spo­wo­do­wać zmniej­sze­nie li­czby róż­nych po­zio­mów sza­ro­ści. W efek­cie otrzy­ma­my tzw. pas­mo­wa­nie.

In­nym nie mniej waż­nym aspek­tem ra­stro­wa­nia jest py­ta­nie czy ko­lor utwo­rzo­ny przez za­ma­lo­wa­nie dwóch po­łó­wek ele­men­tar­nej ko­mór­ki róż­ny­mi far­ba­mi (np. po­ło­wa ko­mór­ki za­ma­lo­wa­na ko­lo­rem cyan, a dru­ga ko­lo­rem żół­tym) da ten sam efekt wi­zual­ny, co za­ma­lo­wa­nie je­dnej po­łów­ki naj­pierw je­dnym ko­lo­rem, a po­tem dru­gim (w na­szym przy­kła­dzie na­ło­że­nie na tę sa­mą po­łów­kę naj­pierw ko­lo­ru cyan, a po­tem żół­te­go). Teo­re­tycz­nie tak po­win­no być, po­nie­waż dru­kar­skie far­by of­fse­to­we są tran­spa­ren­tne, tzn. mie­sza­ją się na pa­pie­rze, two­rząc no­we ko­lo­ry, je­dnak prak­tycz­nie wi­do­czne są róż­ni­ce. Aby zmi­ni­ma­li­zo­wać ten efekt, ra­stro­wa­nie ko­lej­nych skła­do­wych ko­lo­ru od­by­wa się pod in­nym ką­tem. Z kolei do­bór wła­ści­we­go ką­ta ra­stro­wa­nia dla poszczególnych skła­do­wych ko­lo­ru wpły­wa na pow­sta­wa­nie tzw. mory.

Do­dat­ko­wo, na wy­gląd za­dru­ko­wa­nej po­wie­rzchni mo­że­my wpły­wać kształ­tem ra­stra, tzn. wie­my już, że aby uzys­kać np. 50-pro­cen­to­we za­czer­nie­nie po­wie­rzchni na­le­ży za­ma­lo­wać 50% po­wie­rzchni każ­de­go ocz­ka ra­stra, ale mo­że­my de­cy­do­wać czy to za­ma­lo­wa­nie ma po­le­gać na na­ry­so­wa­niu na środ­ku ko­mór­ki ko­ła o od­po­wie­dniej śred­ni­cy, kwad­ra­tu o od­po­wie­dnim bo­ku, czy też pro­sto­ką­ta. Każ­da z tych moż­li­wo­ści da­je nam in­ny efekt wi­zual­ny.

^

RIP, to skrót od an­giel­skich słów Ra­ster Ima­ge Pro­ces­sor, czy­li w dos­ło­wnym tłu­ma­cze­niu pro­ce­sor ra­stro­wa­nia ob­ra­zu. Po­nie­waż ope­ra­cja ra­stro­wa­nia jest skom­pli­ko­wa­na i wy­ma­ga du­żej mo­cy ob­li­cze­nio­wej, naj­czę­ściej ma­my do czy­nie z RIP-ami sprzę­to­wy­mi, czy­li ukła­da­mi elek­tro­nicz­ny­mi, któ­re rea­li­zu­ją to za­da­nie.

Moż­na je­dnak te sa­me ope­ra­cje wy­ko­nać za po­mo­cą opro­gra­mo­wa­nia. Mó­wi­my wte­dy o soft­ri­pin­gu.

^

Ro­ze­ta dru­kar­ska to szcze­gól­ny przy­pa­dek mo­ry.

Ro­ze­ta dru­kar­ska. Zwróć uwa­gę na ko­li­sty wzór bę­dą­cy wy­ni­kiem na­kła­da­nia się ra­strów pod róż­ny­mi ką­ta­mi.

^

Separacja kolorów, to inaczej roz­bar­wia­nie.

^

W znaczeniu pier­wot­nym skład ozna­czał utwo­rze­nie szpal­ty, a ła­ma­nie – po­dzie­le­nie szpal­ty na ła­my.

Dzisiaj, mając na myśli kom­pu­te­ro­wy skład do­ku­men­tów – skład i ła­ma­nie od­by­wa się jedno­cześ­nie, w jed­nym pro­gra­mie w cza­sie jed­nej ope­ra­cji.

^

W znaczeniu pierwotnym skład oznaczał utworzenie szpalty. Patrz skład i ła­ma­nie tek­stu.

^

Za­dru­ko­wa­ny (naj­czę­ściej dwu­stron­nie) ar­kusz pa­pie­ru pod­da­ny fal­co­wa­niu.

^

Każ­dy z ko­lo­rów wy­ma­ga­ny do peł­nej rep­ro­duk­cji barw w przy­ję­tej prze­strze­ni ko­lo­rów. Np. dla prze­strze­ni CMYK ma­my czte­ry skła­do­we ko­lo­ru. Pod po­ję­ciem skła­do­wej ko­lo­ru ro­zu­mie­my za­ró­wno fi­zycz­ną kli­szę, czy bla­chę, jak i ich nie­ma­te­rial­ny od­po­wie­dnik w pli­ku (mó­wi­my np. skła­do­wa Cyan w pli­ku pdf).

^

Softriping to pro­gra­mo­wa rea­li­za­cja RIP-a.

Kom­bi po­sia­da wbu­do­wa­ne opro­gra­mo­wa­nie ra­stru­ją­ce i mo­że rea­li­zo­wać soft­ri­ping.

^

Ob­szar (za­dru­ko­wa­ny, bądź nie za­dru­ko­wa­ny) pa­pie­ru, któ­ry wy­sta­je po­za kra­wędź pub­li­ka­cji. Je­śli np. na­szym za­mia­rem jest, aby ob­raz w wy­da­wni­ctwie al­bu­mo­wym był wy­dru­ko­wa­ny na ca­łej po­wie­rzchni kar­tki (na tzw. spad), to bit­ma­pa ta po­win­na być wy­dru­ko­wa­na na nie­co więk­szej po­wie­rzchni niż wy­miar al­bu­mu po przy­cię­ciu po to, aby nie zda­rzy­ło się, że wsku­tek nie­dok­ła­dne­go przy­cię­cia mię­dzy wy­dru­ko­wa­nym ob­ra­zem, a kra­wę­dzią al­bu­mu po­zo­sta­nie bia­łe (nie za­dru­ko­wa­ne po­le).

Je­śli nie prze­wi­du­je­my wy­dru­ków „na spad”, to i tak na­le­ży po­zo­sta­wić kil­ka mi­li­me­trów pu­stej (nie za­dru­ko­wa­nej) po­wie­rzchni za pla­no­wa­ną kra­wę­dzią pub­li­ka­cji, aby umoż­li­wić jej pra­wid­ło­we cię­cie na gi­lo­ty­nie.

^

W cza­sach przed­kom­pu­te­ro­wych na sto­le mon­ta­żo­wym do­ko­ny­wa­no rę­cznej Im­po­zy­cji. Tzn. cię­to i skle­ja­no kli­sze tak, by uzys­kać wła­ści­we roz­ło­że­nie użyt­ków na ar­ku­szu. Ta­ki stół był pod­świet­la­ny, aby za­pe­wnić lep­szą wi­do­czność klisz, a tak­że mógł mieć pod­ciś­nie­nio­wy do­cisk klisz.

Kom­pu­te­ro­wy skład do­ku­men­tów umoż­li­wia do­ko­na­nie mon­ta­żu elek­tro­nicz­ne­go za po­mo­cą od­po­wie­dnich pro­gra­mów. W pa­kie­cie Kom­bi ma­my do dy­spo­zy­cje dwa nie­za­leż­ne sto­ły mon­ta­żo­we:

1. Wbu­do­wa­ny w pro­gram Kom­bi. Za po­mo­cą te­go sto­łu moż­na mon­to­wać ma­te­riał wprost w pro­gra­mie trak­tu­jąc każ­dą stro­nę ja­ko je­den uży­tek.
2. Wbu­do­wa­ny w In­ter­pre­ter Post­Scrip­tu. Za po­mo­cą te­go sto­łu moż­na mon­to­wać ma­te­riał po­bie­ra­ny z pli­ku pdf, trak­tu­jąc ja­ko użyt­ki każ­dą ze stron z pli­ku pdf.

^

Szpal­ta, to blok tek­stu o okreś­lo­nej sze­ro­ko­ści, ale nie­o­kreś­lo­nej dłu­go­ści, czym róż­ni się od ła­mu. Szpal­tę na­le­ży zła­mać, aby do­pa­so­wać ją do ko­lum­ny.

^

Roz­bar­wia­nie to pro­ces roz­kła­da­nia ko­lo­ru na je­go skła­do­we. Roz­bar­wie­nie to efekt koń­co­wy te­go pro­ce­su. Np. dla prze­strze­ni CMYK roz­bar­wie­nie, to roz­ło­że­nie każ­de­go dru­ko­wa­ne­go pik­se­la na czte­ry skła­do­we (C, M, Y i K). Każ­da skła­do­wa ko­lo­ru otrzy­ma­na w wy­ni­ku roz­bar­wie­nia tra­fia na in­ną stro­nę (lub do in­ne­go pli­ku wy­jścio­we­go). Dla prze­strze­ni CMYK, je­śli na­sza pub­li­ka­cja ma 100 stron w pli­ku pdf i każ­da stro­na jest dru­ko­wa­na w ko­lo­rze, to w wy­ni­ku roz­bar­wie­nia tej pra­cy otrzy­ma­my no­we­go pdf-a o ob­ję­to­ści 400 stron.

^

Uży­tek to je­den eg­zem­plarz (je­dna ko­pia) pra­cy przy­go­to­wa­nej do dru­ku lub też – je­dna stro­na pub­li­ka­cji wie­lo­stro­ni­co­wej. Wi­zy­tów­ka dwu­stron­na bę­dzie skła­da­ła się z dwóch użyt­ków. Bro­szu­ra za­wie­ra­ją­ca 16 stron skła­da się z 16 użyt­ków.

O użyt­kach mó­wi­my w kon­tek­ście im­po­zy­cji ma­jąc na uwa­dze eko­no­mię dru­ku.

W przy­pad­ku dru­ku wie­lo­ko­lo­ro­we­go na je­den uży­tek skła­da się kom­plet klisz, z któ­rych każ­da od­po­wia­da je­dnej skła­do­wej ko­lo­ru.

^

Wzor­nik ko­lo­rów, to ze­staw pró­bek ko­lo­rów spo­to­wych wy­dru­ko­wa­nych na okreś­lo­nym pa­pie­rze. Każ­da prób­ka ma swo­je ozna­cze­nie iden­ty­fi­ku­ją­ce ko­lor w spo­sób je­dnoz­na­czny, po­zwa­la­ją­cy dru­kar­ni wy­brać dok­ła­dnie ten sam ko­lor, któ­ry po­da­my w spe­cy­fi­ka­cji na­sze­go za­mó­wie­nia.

^

Za­rzą­dza­nie ko­lo­rem, to mo­duł pro­gra­mu gra­ficz­ne­go lub pro­gra­mu do skła­du, któ­ry jest od­po­wie­dzial­ny za wła­ści­wą ob­słu­gę pro­fi­li ko­lo­rów w pro­gra­mie. Za­zwy­czaj wy­ko­rzy­sty­wa­ne są w tym mo­du­le na­stę­pu­ją­ce pro­fi­le:

1. Pro­fi­le we­jścio­we. Ich za­da­niem jest stan­da­ry­za­cja da­nych we­jścio­wych, np. ze ska­ne­ra lub z apa­ra­tu). Pra­wid­ło­wo dob­ra­ny pro­fil we­jścio­wy za­pe­wnia nam to, że da­ne o ko­lo­rach po­cho­dzą­ce z róż­no­ra­kie­go sprzę­tu (róż­nych pro­du­cen­tów) bę­dą po prze­jściu przez od­po­wie­dnie pro­fi­le ta­kie sa­me. Pro­fil we­jścio­wy po­wi­nien być do­star­czo­ny przez pro­du­cen­ta urzą­dze­nia we­jścio­we­go (np. pro­du­cen­ta apa­ra­tu).
2. Pro­fil mo­ni­to­ra. Za­da­niem te­go pro­fi­lu jest stan­da­ry­za­cja da­nych wy­jścio­wych. Tzn. z kar­ty gra­ficz­nej kom­pu­te­ra wy­cho­dzą trzy skła­do­we ko­lo­ru (RGB). Te trzy syg­na­ły prze­sła­ne do róż­nych mo­ni­to­rów naj­praw­do­po­dob­niej spo­wo­du­ją róż­ne wra­że­nia bar­wne u oso­by oglą­da­ją­cej. Za­da­niem pro­fi­lu mo­ni­to­ra jest ta­kie sko­ry­go­wa­nie tych syg­na­łów, aby ob­ra­zy na róż­nych mo­ni­to­rach by­ły jak naj­bar­dziej do sie­bie zbli­żo­ne ko­lo­ry­stycz­nie. Pro­fil mo­ni­to­ra po­wi­nien być do­star­czo­ny przez pro­du­cen­ta mo­ni­to­ra.
3. Pro­fil do dru­ku. Ten pro­fil po­win­niś­my otrzy­mać z dru­kar­ni i za­pe­wnia on pra­wid­ło­we roz­bar­wie­nie ma­te­ria­łu. To dru­kar­nia wie (po­win­na wie­dzieć) ja­kie ko­rek­ty wpro­wa­dzić w po­szcze­gól­nych skła­do­wych pod­czas roz­bar­wia­nia ma­te­ria­łu, aby uzys­kać jak naj­wier­niej­sze od­da­nie ko­lo­rów. Wy­so­kiej kla­sy dru­kar­nie pro­fi­lu­ją sa­mo­dziel­nie swo­je ma­szy­ny, tzn. po­przez mie­rze­nie (np. spek­tro­fo­to­me­trem) ko­lo­rów wy­dru­ko­wa­nych kon­kret­ny­mi far­ba­mi na kon­kret­nym pa­pie­rze wyz­na­cza­ją od­po­wie­dnie po­praw­ki ja­kie na­le­ży za­sto­so­wać pod­czas roz­bar­wia­nia. Po­praw­ki te są za­pi­sy­wa­ne w pli­ku, któ­ry pod­łą­czo­ny do na­sze­go pro­gra­mu do skła­du za­pe­wni wła­ści­we roz­bar­wie­nie.

^